- Çay ve Türkleri bir de Katharine Hanım'dan Dinleyin
- Serdar Tuncer - Çay Nasıl Demlenir?
- Şövket Elekberova - Çay Mahnısı
- Çay - Kısa Film
- Muhammed İlhan - Çay İlahisi
- Çay Tiryakileri - Vüsale Eminli
- Hasan Kılıçatan - Aşk ile Çay
- Çay İlahisi - Animasyon
- Okan Bayülgen - Çay Toplayan Kızlar (şiir)
- Bosna Hersek'te Türk Çayı
Çay Nasıl Demlenir?
Bu yazıyı yazıp yazmamayı çok düşündüm.
Bir köşe yazısında nasıl çay demleneceğini yazmak ve bilinen çay demleme sistemlerinden farklı bir şey önermek bir köşe yazısı için fazla gereksiz bulunabilir. Ne var ki, özellikle Türkler için çay içmek hemen her gün en az birkaç kez yaptığımız, bizim için önemli bir keyif etkinliği. Dolayısıyla bu işin kalitesini yükseltebilirsek yaşamımızda kalite iyileştirme adına büyük bir hamle yapmış oluruz. Çayın nasıl demlenmesi gerektiğini ailecek çay yetiştiricisi olan Rizeli değerli dostum Barış Tandoğan'dan öğrendim. Son beş yıldır uyguladığım bu çay demleme sistemiyle ailem, dostlarım ve çocuklar dahil herkes çayı şekersiz içiyor. Çayın kendisi şerbet gibi ve bu çaydan uzak kalınca onu hasretle içmek istiyoruz.
Çayın nasıl demlendiğine geçmeden önce, çayla ilgili bazı efsaneleri düzeltmek istiyorum. Türkiye'de bir Arap çayı efsanesi vardır. Arap çayı diye bir çay yoktur; çölsel iklimi olan Ortadoğu'da ya da Suudi Arabistan'da çay yetişmemektedir. Ortadoğu ülkelerinden Türkiye'ye gelen çay, Sri Lanka'da (Ceylan'da) toplanan ve paketlenen çaydır. Paketli çaylar Türkiye'ye Arabistan'dan veya İran'dan geldiği için menşei olarak 'Arap çayı' olarak tanımlanmıştır. Bu çaylar Sri Lanka-İngilizlerin söylediği şekliyle 'Seylan çayı'dır. Bu çay, demlendiğinde büyüyen yapraklara sahiptir. Bizim Karadeniz çaylarından oldukça farklıdır. Meraklısı araştırabilir. Sri Lanka çayının dışında aynı coğrafyadaki Hindistan, bir çay memleketidir ve çok farklı ve güzel çayları vardır. En ünlülerinden biri de Darjeling çayıdır. Dünyanın en büyük iki çay üreticisinden biri de Çin'dir. Çay üretiminde dünyada beşinci sırada olan Türkiye'nin Karadeniz çaylarının hepsi de çok kaliteli değildir; çevremde tercih edilen çaylar Öz-gür Kuşlu Çay, Hayat Çayı ve Çaykur'un Doğal Çayı ve Manolya Çayı'dır. Sri Lanka ve Hint çaylarının birçoğundan da doğru şekilde demlendiğinde iyi sonuç alınacağını söyleyebilirim.
Gelelim Barış Tandoğan'dan öğrendiğim çay demleme usulüne; öncelikle dökme çayı hiç yıkamadan demliğin içine koyuyoruz; ardından yine demliğin içine çayın en üst noktası su altında kalacak kadar oda sıcaklığında su konur. Altındaki hazneye de yine oda sıcaklığında su konur. Demliğin burun kısmı bir peçete parçasıyla kapatılır ve içerideki buharın dışarı çıkması engellenir. Çaydanlığın alt haznesinden gelen ısı, yukarıdaki çayı yavaş yavaş ısıtır. Bu süreç yeni tanışan iki kişinin sohbetine benzer; muhabbetin zirvesine ulaşmak için ön bir tanışma gerekir. Ardından alt haznedeki su kaynayınca, demliğin tam merkezine yavaşça dökülür. Ardından demliğe yeniden oda sıcaklığında su eklenir ve orta ateş kaynama süresine devam edilir. Toplam demleme 45 dakika kadar sürer. Çay demlendiğinde, bardaklara dem sadece bir parmak kalınlığında servis yapılır. Çay tavşan kanı bir renkte servis yapılır ve afiyetle içilir. Tecrübeyle sabit ilginç bir değerlendirme de, bu şekilde demlenen çayın aradan zaman geçtikte daha da güzelleşmesine ilişkindir. Üç saat sonra aynı çayı içtiğinizde, çay ilk demlendiğinden çok daha güzel bir lezzet sunmaktadır. Bu demleme yöntemiyle kaliteli bir çay harika, kalitesiz bir çay dahi "iyi" olmaktadır. Tandoğan ailesine tarif için teşekkürler diyorum.
Ayrıntılı Çay Tarifi
Malzemeler: Yüreği/enerjisi temiz bir kişi. / Paketli Rize çayı 4 yemek kaşığı veya Sri Lanka çayı 2 yemek kaşığı. / Klasik iki hazneli çaydanlık. (Bu tarifte demlik ifadesi, çayın konulduğu üst hazne için kullanılacaktır. Sadece su konulan hazneye ise alt hazne denecektir.) Demlik porselen ya da teflon tercih edilmelidir.
Yapılışı:
1- Alt hazneye 4 su bardağı (800 ml) su ilave edin.
2- Demlik boşken demliğe 2 yemek kaşığı (tepeleme) Sri Lanka çayı ya da 4 yemek kaşığı (tepeleme) Rize çayı koyun.
3- Demliğe 1 bardak (200 ml) su ekleyin ve demliğin burnunu alüminyum folyodan yapacağınız bir tıkaçla kapatın.
4- Çaydanlık setini ocağa alın ve kısık ateşte alt haznedeki suyu kaynatın.
5- Alt haznedeki kaynamış sudan 2 bardak kadarını (400 ml), demlikteki çayın dairesel merkez noktasına yavaşça dökün.
6- Alt hazneye üç bardak (600 ml) yeniden oda sıcaklığında su ilave edin. Alt haznedeki su yeniden kaynayıncaya kadar bekleyin.
7- Kaynama gerçekleştikten sonra en kısık ateşte 15 dakika daha çayı demleyin. 8- Bardağın dibine sadece bir parmak yüksekliğinde (2 cm) dem koyup, üzerine de sıcak su ilave ederek çayınızı biraz ılık hale geldikten sonra afiyetle içebilirsiniz.
Melih Arat
Kaynak:zaman.com.tr
