KİTAP ÖZETİ - 2
3.Bölüm : Varlığın Özüne Doğru
Hay, hayvanları ve ruhlarını incelemeye başlar. Araştırmaları sonucunda bütün hayvanlarda bulunan ruhun gerçekte bir ve aynı olduğu görüşüne ulaşır. Türlerin ruh bakımından farklı görünmeleri aldatıcıydı.
Daha sonra bitkileri araştırır. Bitkilerle hayvanları karşılaştırır, benzerlik ve farklılıklar arar. Bu araştırma ve gözlemlerden sonra bitki ve hayvanların aralarında barındırdıkları ortak nitelikten kaynaklanan bir birlik bulunduğu sonucuna vardı. Söz konusu nitelik hayvanlarda yetkin bir dereceye ulaştığı halde , bitkilederde taşıdıkları kimi engeller nedeniyle eremiyordu. Gözünde bütün hayvan ve bitkiler tek bir varlık durumundaydı. Daha sonra nesneleri de inceledi. Cansız neseneleri de bitki ve hayvanları koyduğu kategoriye koydu.
Cisimlerin biçimleri, Hay’ın anlaşılır evrende ulaştığı ilk bilgidir. Akıl yürütme yoluyla kavradığı ilk şeylerden biri de yürekte bulunan hayvansal ruh’tur. Artık cisimlerin gerçekliğini kavrayabilmek için düşünmeye başlar. Cisimlik gözünde değerini yitirir.
Hay, her yaratılmış için bir yaratıcı bulunması gerektiği fikrine ulaşır. Düşündüğü bütün biçimlerde ulaştığı sonuçlar aynı oldu. Bu nedenle, daha önce biçimden kaynaklandığını sandığı eylem ve etkilerin gerçekte biçimden değil, biçimi bir araç gibi kullanan bir öznenin eseri olduğunu kavradı. Henüz duyulur dünyadan kopamadığı için, bağımsız özneyi de duyumlar yönünde aramaya koyuldu. Hay, bilgisinin bu aşamasına ulaştığında yaşı 28‘i bulmuştu.
4.Bölüm : Sıfırdan Sonsuza
Hay, gözlemleri sonucunda nesnenin ancak son derece yetkin, mükemmel, bağımsız öznene’nin eseri olduğu inancı daha bir pekişti. Bütün bu nitelikler o bağımsız özne’nin eseri olarak varoluyordu.
